Ranunculaceae ailesinde yer alan çörek otu, tarih boyunca şifalı bir bitki olarak kullanılmıştır ve mucize bir bitki olarak bilinmektedir. Genellikle kara kimyon olarak da bilinen çörek otu Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Batı Asya’da yaygın olarak yetişmektedir. Aynı zamanda dünya çapında birçok ülkede yetişen yıllık bir bitkidir.

Ülkemizde çörek otunun 12 farklı türü yetiştirilmektedir. Bunlardan en yaygın olanları Nigella sativa, N. damascena ve N. arvensi‘dir. Tohumları halk hekimliğinde ve baharat olarak kullanılmaktadır. Çörek otu ülkemizin Afyon, Isparta, Burdur ve Konya gibi illerinde yaygın olarak üretilmektedir. Ülkemizde tarımı yapılan ve ticarete konu olan önemli türü Nigella sativa‘dır.

Çörek otu tohumunun besin değeri oldukça yüksektir ve çeşitli aktif kimyasal bileşenler içermektedir. Tohumun yapısında başlıca doymuş/doymamış sabit yağlar (%31,0,-35,5), karbonhidratlar (%33,0-34,0), proteinler (%16,0-19,9), uçucu yağlar (%0,4-0,45), amino asitler, mineraller (kalsiyum, çinko, fosfat), vitaminler (askorbik asit, tiyamin, niasin, pridoksin ve folik asit), alkaloidler, tanenler, saponinler, lifler  bulunmaktadır. Ülkemizde yaygın olarak  çörek otu tohumunun soğuk sıkım yağı gıda ve kozmetikte kullanılmaktadır. Türkiye’de yapılan çalışmalarda çörek otu (Nigella sativa) tohumunun esansiyel yağlarından  da çeşitli farmakolojik aktif kimyasal maddeler izole edilmiştir. Bu maddeler arasında timokinon, timol, ditimokinon, timohidrokinon, d-limonen, p-simen, α ve β-pinen, trans-anetol, nigellon ve karvakrol yer almaktadır. Bu yağın en önemli bileşiği timokinondur.

Tohumlar, özellikle unlu mamuller ve peynir gibi yiyecekler için ve geleneksel tatlı yemeklerin hazırlanmasında baharat olarak kullanılmaktadır. Akut ve kronik rahatsızlıkların tedavisinde, diüretik, terletici, mide ve karaciğer toniği gibi davranan doğal bir ilaç olarak çörek otundan yararlanılmaktadır. Ayrıca tohum özü antidiyabetik, antikanser, immünomodülatör, analjezik, antimikrobiyal, antienflamatuar, spazmolitik, bronkodilatuar, hepatoprotektif, antihipertansif, renal koruyucu ve antioksidan dahil olmak üzere birçok faydalı biyolojik etkiye sahiptir. Özellikle içeriğindeki timokinonun antioksidan, antiinflamatuar ve antihistaminik etkilerinden dolayı hassas, problemli ve kaşıntılı cilt veya saç bakım kozmetiklerinde sıkça tercih edilmektedir.

Kaynaklar:

• Topcagic A, Cavar Zeljkovic S, Karalija E, Galijasevic S , Sofic E. Evaluation of phenolic profile, enzyme inhibitory and antimicrobial activities of Nigella sativa L. seed extracts. Bosn J Basic Med Sci, 2017, s. 17(4): 286-294
• Bulca S. The composition of black cumin and use of black cumin and other essential oils as antioxidant in food technology. Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty, 2014, s. 11(2): 29-36.
• Güzelsoy P, Aydın S , Başaran N. Çörek otunun ( Nigella Sativa L. ) aktif bileşeni timokinonun insan sağlığı üzerine olası etkileri. J Lit Pharm Sci, 2018, s. 7(2): 118-135.
• Işık S, Kartal M , Erdem SA. Quantitative analysis of thymoquinone in Nigella sativa L. (black cumin) seeds and commercial seed oils and seed oil capsules from Turkey. Ankara Ecz. Fak. Derg., 2017, s. 41(1): 34-41.